Yeni asgari ücret belirlendi. TÜRK-İŞ daha önce 29 bin 583 lira asgari ücret talebinde bulunmuş ve bu talebin altındaki teklifler için masaya oturmayacaklarını açıklamıştı. Beklenen oldu ve TÜRK-İŞ masaya oturmadı. Kararı Bakan Işıkhan duyurdu. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan tarafından 2025 yılında uygulanacak asgari ücret 22 bin 104 lira olarak açıklandı. Asgari ücret, 1 Ocak 2025'ten itibaren geçerli olmak üzere, 1000 lirası asgari ücret desteği olmak üzere net 22 bin 104 lira olarak uygulanacak. İşçinin gıda, konut (kira, doğalgaz, elektrik, su), giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden etkleyecek yeni asgari ücret için ekonomi yazarı Faruk Erdem dikkat çeken bir açıklama yaparak işverenlere seslendi.
ASGARİ ÜCRETTE ORTA YOL FORMÜLÜ UYGULANDI
Faruk Erdem'in açıklamaları şöyle;
"Beklenen zam oranları daha yüksekti. İşçi sendikalarının açıkladığı rakamlar da daha yüksekti. Ama son açıklanan rakam yüzde 30'la 22 bin 104 lira oldu. Daha yüksek rakamlar çok konuşulmuştu neredeyse işte 2 aydır konuşuluyor.
Daha doğrusu şöyle bir matematik işlemişti bundan önceki yıllarda;
Son 10 yıla bakıyorsunuz, son 5 yıla bakıyorsunuz hep o yılın gerçekleşen enflasyonun biraz üstünde artışlar yapılmış ki son artışta 2023 yılında yüzde 49 olmuştu. Dolayısıyla bu yıl için de yıl sonunda yüzde 44-45 aralığında bir enflasyon bekleniyor. O yüzden de bu yıl da benzer bir matematik işlerse yine yüzde 40'lar civarında bir artış beklentisi oluşmuştu. O da 23 bin 500 veya 24.000 arasında bir rakama tekabül ediyordu.
Ancak bu sene ilk kez asgari ücret tartışmaları yapılırken iş dünyasından da gelen bazı açıklamalar oldu ki sadece gerçekleşecek enflasyon değil, önümüzdeki yıl beklenen enflasyon da dikkate alınsın ve her iki rakamın bir orta yolu bulunsun şeklinde bir teklif geldi. Biz bunun üzerine de bazı hesaplamalar yapıyorduk.
Yüzde 44 civarında bir enflasyon bekleniyor hedeflenen 21, ortası da yüzde 30, 35'ler civarında bir artışa tekabül ediyordu ki bu matematik işlemiş oldu. Dolayısıyla beklentilerin altında bir rakam ortaya çıkmış oldu.
ASGARİ ÜCRET BİR GEÇİM ÜCRETİ DEĞİL
Baştan beri söylüyorum; asgari ücret bir geçim ücreti değil. Geçim ücreti olarak bakarsanız TÜRK-İŞ'in işin açıkladığı 29 bin 583 lira da yetmez. 39.000 de yetmez. Komisyon bir rakam açıklıyor ve diyor ki bu rakamdan daha az yasal olarak maaş veremezsin. Bunun üzerinde maaş vermen lazım. Dolayısıyla asgari ücrete böyle bakmak lazım yoksa bir geçim ücreti olarak bakarsanız hiçbir rakamı kabul etmezsiniz zaten.
Asgari ücret brüt rakamı 26.000 lirayı buluyor. İşverene maliyeti de 30.500 lirayı buluyor. Dolayısıyla burada bizim ve hükümetin birinci önceliği, bu paraların alım gücünü artırmak olmalı. Başımızda olan bu enflasyon belasını yenmemiz lazım ki son döneme baktığınız zaman da enflasyonda bir düşüş trendi başladı. Önümüzdeki yıl yüzde 20, ondan sonraki yıl da tek haneleri görme ihtimalimiz var. O zaman bir anlamı olacak verilen paranın ya da verilen bir zammın.
İŞÇİLERİN MALİYETİ 90 - 100 BİN LİRAYA ÇIKTI
Burada iki taraflı düşünmek lazım. Bir yanda işçi, bir yanda işveren tarafı var. Hep büyük şirketleri düşünmeyin. Köşedeki bir lokantayı da düşünün. İşçilerin maliyeti şimdi 90 - 100 bin liraya çıktı. Küçük işletmelerde istihdamı da koruyabilmek için, o işletmelerin yaşaması için de bir denge bulunmaya çalışılıyor. Komisyonun belirlediği bu asgari ücret denen meselenin bir fotoğrafını çekmeye çalışıyorum aslında, yoksa dediğim gibi rakamı savunmak mümkün değil.
İŞVERENLER ELİNİ TAŞIN ALTINA KOYSUN
Şimdi işverenlerimiz de elini taşın altına koyarak bu ücreti vermek yerine bu ücretin üstünde ücret belirlemesi lazım. TÜİK'e göre çoğunluk aslında asgari ücretle, asgari ücretin iki katı arasında bir maaş alıyor. Dolayısıyla asgari ücret bir genel ücret olmaktan çıkmalı.
Herkesin merak ettiği bir konu var; Yüzde 30 asgari ücret zammının etkisi enflasyona direkt yüzde 30 mu yansıyacak? Yoksa asgari ücretin enflasyona etkisi farklı bir şekilde mi formülize ediliyor?
ENFLASYONA DİREKT YÜZDE 30 MU YANSIYACAK?
Matematiği şu; asgari ücretin yüzde 10 arttırdığınız zaman ya da ücretleri yüzde 10 arttırdığınız zaman bunun enflasyona etkisi yüzde 1 civarında oluyor. Ama şu anda asgari ücrete 5.000 lira bir zam yapılmış durumda. Şimdi 5.000 lirayı alan adam çılgınlar gibi alışverişe mi gidecek, ev mi alacak, araba mı alacak, arsa mı alacak, ne yapacak da enflasyonu yükseltecek. Dolayısıyla ben bunun bu şekliyle değerlendirilmesini doğru bulmuyorum.
YÜZDE 30 ZAMMIN ENFLASYONA ETKİSİ YÜZDE 3
Netice itibar baktığınız zaman emek yoğun sektörlere baksanız bile ücretlerin maliyetler içindeki oranı yüzde 30. Yani üçte birini bile oluşturmuyor. Diğer maliyet kalemlerinin çoğu da artmadığı gibi, kur değişmiyor, enerji değişmiyor vs.
Ama ne yapıyor bizim işverenimizin bir kısmı? Yüzde 30 zam mı oldu işçi maliyetlerine. Bütün ürün ve hizmetlerine de yüzde 30 zam yapıyor. Halbuki üçte birini yapması lazım. Etkisi üçte bir. Bu fırsatçılık oluyor.
Ocak ayında emekliye, memura da artış yapılacak. İnsanlar şubat ayında alacaklar bu parayı. Ticaret Bakanlığı cezaları da çok ciddi şekilde arttırdı. İnşallah denetimler de daha da sıkılaşır.