Sırbistan’da yapılması planlanan Avrupa’nın en büyük lityum madeni projesi, ülkede büyük tartışmalara yol açtı. İngiltere ve Avustralya merkezli maden devi Rio Tinto'nun 2.7 milyar dolarlık yatırımıyla hayata geçirmeyi planladığı proje, hem Sırbistan halkını hem de uluslararası çevreleri ikiye böldü. Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, bu projeyi Avrupa Birliği (AB) ile bağları güçlendirecek bir fırsat olarak görürken, köylüler ve çevreciler doğanın tahrip olacağından endişeli.
Gornje Nedeljice köyünde yaşayan Zoran ve eşi Gordana Filipovic, lityum madeninin açılmasıyla bölgedeki tarım ve bahçecilik işlerinin sona ereceğinden korkuyor. Filipovic, “Buradaki her şey birkaç yıl içinde yok olabilir” diyerek, arazisini madencilik faaliyetlerine satmayı reddediyor.
LİTYUM PROJESİ NEDEN ÖNEMLİ?
Sırbistan, AB üyeliği yolunda ilerlemek istiyor, ancak bu süreç bazı zorluklarla dolu. Özellikle Kosova meselesindeki tutumu nedeniyle AB ile ilişkileri gergin olan Vucic, lityum madenini ülkesine ekonomik fayda sağlarken, AB’nin desteğini kazanacak bir hamle olarak görüyor. Proje, ülkenin Avrupa’nın elektrikli araç sektörüne önemli bir hammadde sağlayıcısı olmasını hedefliyor. Rio Tinto’ya göre, proje tamamlandığında yıllık 1 milyar euro gelir elde edilecek ve 3.500 kişiye istihdam sağlanacak.
ÇEVRECİLER VE MUHALEFET TEPKİ GÖSTERİYOR
Ancak bu dev proje, çevreye olası zararları nedeniyle büyük tepki çekiyor. Muhalefet partileri ve çevre grupları, madenin doğaya ve insan sağlığına olumsuz etkileri konusunda uyarılarda bulunuyor. Özellikle madende kullanılacak kimyasalların bölgedeki su kaynaklarını kirleteceği endişesi, halkın tepkisini artırmış durumda. Son yıllarda artan protestolarla birlikte, projeye karşı çıkanlar ülke çapında yolları ve köprüleri kapatarak seslerini duyuruyor.
ABD’nin Belgrad Büyükelçisi Christopher Hill ise protestoların arkasında Rusya destekli dezenformasyon kampanyaları olduğunu iddia etti. Hill, Rusya’nın bu proje üzerinden Sırbistan ile Batı arasındaki ilişkileri zayıflatmaya çalıştığını öne sürdü. Kremlin ise bu iddiaları reddederek, Sırbistan’ın egemen bir ülke olarak iş birliği projeleri geliştirme hakkına sahip olduğunu belirtti.
YATIRIMIN SIRBİSTAN’A ETKİLERİ TARTIŞMALI
Rio Tinto’nun 6.5 yıllık bir çevre etki çalışması sonucunda, projenin yüksek çevresel standartlara uygun olduğu savunulsa da, halk bu duruma pek ikna olmuş değil. Proje tam olarak hayata geçtiğinde, ülke ekonomisine büyük katkı sağlayacağı ve 20.000 yeni iş imkanı oluşturacağı iddia ediliyor. Ancak NSPM’nin yaptığı bir ankete göre, Sırbistan halkının %60’ı projeye karşı çıkarken, sadece dörtte biri destek veriyor.
PROJENİN GELECEĞİ BELİRSİZ
Cumhurbaşkanı Vucic, bölgedeki köyleri ziyaret ederek halkı ikna etmeye çalışsa da, karşılaştığı direniş oldukça güçlü. Çevreciler ve muhalifler, lityum çıkarımının Avrupa’nın çevre hedefleri adına Balkanlar’da çevre felaketine yol açabileceğini savunuyor. Bu durum, Sırbistan’ı ekonomik büyüme ve çevre hassasiyeti arasında zor bir karar almaya zorluyor.
