Suriye'de yaşanan ve Orta Doğu'nun satranç tahtasında dengeleri bütünüyle değiştiren olaylarda Türkiye'nin üstlendiği kritik rolün perde arkası aralandı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın diplomasi zekâsı ve Ankara’nın masadaki hamleleri Beşar Esad’ın sonunu getirirken, İsrail ve Batı’nın sinsi planlarını da boşa çıktı.
ANKARA ÖNCE MOSKOVA'YI İKNA ETTİ
Türkiye gazetesinin elde ettiği bilgilere göre, Suriye’de eli kanlı diktatör Esad rejimini sona erdiren süreci 2017'de başladı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya lideri Vladimir Putin'i 2017 yılında üzerinde mutabık kalınan ancak 2019-2020 döneminde yüzde 70 oranında ihlal edilen dört farklı bölgeden oluşan çatışmasızlık alanlarının statü değişimi konusunda ikna etmesiyle başladı. Özellikle İdlib-Serakıb-Maaret en-Numan ve Daret İzze-Ayn Cara-Gubdan Cebel-Dane aksında statü değişmesi dengeleri de değiştirdi.
OPERASYON İKİ KEZ ERTELENDİ
İran’ın İdlib-Halep aksına yaptığı asker ve silah sevkiyatının yanı sıra bölgeye milisleri yerleştirmesi; temas noktaları ile birlikte cephe gerisinde kalan sivillere dönük bombardımanları artırdı. Bu gelişmeler üzerine HTŞ kanadı ekim ayında operasyon düzenleme kararı aldı. Ancak bu süreçte Ankara, şartların olgunlaşması için iki defa Halep operasyonunun ertelenmesini sağladı. Rusya’nın karadan ve havadan bombardıman ihtimalinin ortadan kalkması ile birlikte HTŞ'ye yeşil ışık yakıldı.
21 GÜNLÜK PLAN 3 GÜNDE ÇÖZÜLDÜ
HTŞ, rejim güçlerine ilk temas hatlarında yaşattığı büyük bozgunla birlikte 21 gün olarak belirlediği Halep’i kuşatma planını revize ederek üç günde Halep önlerine kadar geldi. Muhalifler Halep’i aldıktan sonra Hama aksında ilerleyip Humus önlerine geldiğinde Ankara'da tarihin en önemli diplomasi trafiği yaşandı. Bir yandan Rusya ile yoğun görüşmelerde bulunan Dışişleri Bakanı Hakan Fidan diğer yandan Körfez ülkeleri, İran, ABD ve Avrupalılarla da yoğun diplomasi trafiği yürüttü.
MİT'TEN KRİTİK HAMLELER
Muhaliflerin Humus’a girdiği günlerde Şam ve Orta Doğu hattı ile ilgili uluslararası aktörler de harekete geçti. Buna paralel olarak MİT’in arka kapı diplomasisinin de sürece büyük katkısı oldu. Bu girişimler 6 Aralık'taki Doha görüşmeleri ile yeni bir boyut kazandı. Hakan Fidan burada Rus mevkidaşı Sergey Lavrov’a Şam’da değişimin kaçınılmaz olduğunu ve Moskova’nın Suriye halkının iradesine müdahil olmamasını istedi. Rus tarafı Lazkiye ve Tartus’taki askerî varlığını ve Esad yönetimi ile yaptığı çok boyutlu anlaşmaları öne sürerek kazanımlarının yok olma endişesini dile getirdi. Fidan-Lavrov görüşmesinde, Rus bakanın Esad’a yönelik endişelerini de paylaştığı öğrenildi.
FİDAN LAVROV'U İKNA ETTİ
Şam’ın geleceğini tayin eden görüşmede rejimin askerî motivasyonunu tamamen kaybettiğini belirten Lavrov, Esad’ın siyasi tutarsızlıklarından yakındı, rejimin yolsuzluk konusunda doymaz bir nitelik kazandığını dile getirdi. Fidan, Lavrov’a Suriye konusunda Esad merkezli tek seçenek ısrarından vazgeçmeleri, kurulacak yeni Suriye’de Şam-Moskova arasında köprü olma vaadinde bulundu. Aksi durumda Suriye’yi tamamen kaybetme ihtimalinden bahsederek Moskova’nın tutumunu değiştirmesini sağladı.
KÖRFEZ'İN PRENSLERİ KARŞI ÇIKTI!
Diğer yandan BAE ve Suudi Arabistan, Şam’ın böyle bir oldubitti ile düşmemesi gerektiğini ileri sürerek Rusya Devlet Başkanı Putin’le özel bir görüşme gerçekleştirdi. Rus uçakları ve gemilerinin bu yürüyüşü durdurmasını isteyen BAE Veliaht Prensi Muhammed bin Zayed ve Suudi Prensi Muhammed bin Selman’a Putin’in cevabı "Biz 2015’teki durumda değiliz. Böyle bir müdahale bize Kırım’ı kaybettirir. Önceliğimiz Suriye değil" oldu. BAE ve Suud veliaht prensleri, Putin’e müdahale karşılığında bütün masraflar ve sonrasında istediği oranda maddi destek verme taahhüdünde bulundu. Ancak geri dönüş yine olumsuz oldu.
ERDOĞAN'IN KAPISINI DA ÇALDILAR
Körfez kanadı bunun üzerine Erdoğan’ın kapısını çaldı. Erdoğan’a Suriye’deki rejim değişimi ve sonrasına dair endişelerini paylaştı ve bunun zamana yayılmasını istedi. Şam düşmeden önce bölge aktörlerinin bazı teminatlar alması gerektiğini ve kontrolsüz değişimin kendi ülkelerini ve Orta Doğu denklemini sarsabileceği endişesini paylaştı. Erdoğan bu teklife cevaben Esad’a yaptığı teklifi hatırlattı ve 14 yılda yapılan yanlışların ülkeyi dönülmez bir yola soktuğunu ve Suriye’nin geleceğini Suriye halkının belirlemesinin zamanı geldiğini belirtirken bundan sonra hep birlikte yeni Suriye’nin imarı ve yaralarının sarılması gerektiğini vurguladı.
İRAN'IN KRİTİK HAMLESİ ESAD'I KURTARAMADI
Diğer yandan Cumhurbaşkanı Erdoğan’a İran da “muhalifleri durdurun” talebini iletti. İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın girişimlerinin karşılık bulmaması üzerine İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakci önce Şam daha sonra da Ankara’ya geldi. Arakci, Suriye’de Esad’ın ayakta kalması karşılığında Türkiye’ye PKK ve petrol gibi konular dâhil bir dizi kazanım vaadinde bulundu. Erdoğan ise baştan sona yönettiği süreçte diplomatik teamül sınırlarında kalarak gelişmeleri Suriye halkı ve Türkiye’nin yakın, uzak ve uzun dönem çıkarlarına paralel başarı ile sonlandırdı. Aynı günlerde Erdoğan’a Esad da Ankara'ya “kayıtsız şartsız görüşmeye hazırım” mesajını iletse de hiçbir olumlu geri dönüş alamadı.
ESAD'IN ÇARESİZ BEKLEYİŞİ
Esad, Halep’in düşme sürecinde gittiği Moskova’da beş gün beklemesine rağmen iddiaya göre Erdoğan ile Putin'in anlaşması dahilinde buradan da eli boş döndü. Bu görüşmelere paralel HTŞ lideri Muhammed Cevlani ile de sıkı görüşmeler yürüten Ankara, Suriye yerel dinamiklerine paralel olarak bölge ve uluslararası aktörlere verilecek mesajlar konusunda muhalif kanatla iletişimde kaldı.
Bütün dünyada büyük yankı uyandıran 8 Aralık Suriye devrimi, yılın en önemli olayı olarak değerlendirilirken Erdoğan liderliğindeki yönetim tarihin akışını değiştiren sürece damga vurdu.
