Balon balıkları sadece Türkiye için değil, tüm Akdeniz ülkeleri için bir tehdit olmaya devam ediyor. Buna yönelik Türkiye, Yunanistan, KKTC, Güney Kıbrıs Rum Kesimi, Lübnan, Suriye, İsrail, Filistin, Mısır, Libya ve Tunus'ta istilacı türler konusunda uzmanlaşmış deniz bilimcileri, dünyada çok sayıda kişinin ölümüne neden olan balon balıkları ile ilgili kapsamlı bir araştırma gerçekleştirdi.
Çalışma kapsamında 2004-2023 yılları arasında Doğu Akdeniz'de Lagocephalus sceleratus ve Torquigener hypselogeneion türlerinin neden olduğu saldırılar, zehirlenmeler ve ölümlerle ilgili kayıtları bilimsel literatürden ve tıbbi kayıtlardan toplandı.
Toplamda insan sağlığını etkileyen 198 olay belgelendi. Bu kapsamda 28 fiziksel saldırı, en az 143 ölümcül olmayan zehirlenme olayı ve tüketim sonucunda 27 insan ölümü kaydı olduğu belirlendi. En fazla olayların Türkiye, Suriye ve Lübnan'da rapor edildiği görüldü. Bunun yanında, balon balıklarının fiziksel saldırılarının çoğu yaz aylarında, zehirlenme olaylarının çoğunun ise kış aylarında meydana geldiği belirlendi.
İNSAN SAĞLIĞINI TEHDİT EDİYOR
Bazı balon balıklarının dokularında bulunan yüksek seviyelerdeki nörotoksin tetrodotoksin (TTX) nedeniyle tüketildiğinde insan sağlığı için ciddi bir tehdit oluşturduğunu belirten çalışma ortaklarından ÇÜ Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ali Rıza Köşker, bu türün zehir oranını ve mevsime göre gösterdiği farklılıkları anlattı. Bilimsel literatürden elde ettikleri kayıtlarda yapılan inceleme sonrası balon balıklarının öldürücü dozajı TTX miktarının sonbahar ve kış aylarında en yüksek düzeye ulaştığını açıklayan Köşker, buna bağlı olarak zehirlenme ve ölüm vakalarının da arttığını vurguladı.
SONBAHAR VE KIŞ AYLARINA DİKKAT
Doğu Akdeniz ülkeleri arasında balon balığı kaynaklı en çok zehirlenme vakalarının Türkiye, Suriye ve Lübnan'da görüldüğünü hatırlatan Doç. Dr. Ali Rıza Köşker, "Balon balıklarında bulunan TTX zehri dünyada bilinen en güçlü denizel zehirlerden biridir. Son 20 yıl içerisinde Doğu Akdeniz ülkelerinde 200'e yakın zehirlenme yaşandı ve bunların 27 tanesi ölümle sonuçlandı. Ülkemizde de ciddi zehirlenme vakaları görüldü. Akdeniz'deki balon balığı toksin seviyesi üzerine yapılan çalışmalarımızda, bu balıkların sonbahar, kış aylarında üreme döneminden sonra daha yüksek TTX seviyelerine sahip olduğunu gördük. Bu durumun, Akdeniz ekosistemine özgü bir fenomen olduğunu düşünüyoruz. O nedenle bu aylarda daha da dikkatli olunması gerekiyor" dedi.
ZEHİRLENME VAKALARI SON 5 YILDA ARTTI
Bu aylarda görülen ölüm ve zehirlenme vakalarıyla ilgili veriler de paylaşan Doç. Dr. Ali Rıza Köşker, "Yaptığımız araştırmaya göre Doğu Akdeniz ülkelerinde özellikle 2019 yılından itibaren zehirlenme olaylarının artış gösterdiğini belirledik. Son 20 yılda yaşanan 27 ölüm vakasının 17'si son 5 yılda meydana gelmiş. Son 5 yılın mevsimsel dağılımına bakacak olursak kış mevsiminde bu ülkelerde 87 zehirlenme, 7 ölüm yaşanmış. Sonbahar mevsiminde ise 15 zehirlenme, 7 ölüm görülmüş. Ama yaz mevsimine baktığımızda 4 zehirlenme, 1 ölüm vakası bildirilmiş. Benzer şekilde ilkbaharda 14 zehirlenme, 2 ölüm bildirilmiş. Bu bulgulara baktığımızda Akdeniz'de bilimsel bir gerçeklik olarak önümüzde duruyor ki balon balıklarının en tehlikeli olduğu dönem sonbahar ve kış aylarıdır" diye konuştu.
YASAL DÜZENLEME İLE YASAKLANMALI
Bu zehirli türden en çok etkilenen kesimin olta balıkçıları olduğuna dikkati çeken Doç. Dr. Köşker, şöyle konuştu:
"Bu zehirlenme vakalarının geneli olta ile avlanan amatör balıkçıların yakaladıkları balıkları bilinçsizce tüketmesinden kaynaklanıyor. O anlamda bunun önüne geçebilmek için ciddi farkındalık faaliyetleri yürütülmelidir. Bunun için üniversitelere, medyaya, ilgili kamu kurumlarına, hepimize sorumluluk düşüyor. Kamu spotlarının, yasal düzenlemelerin artırılması gerekiyor. Hali hazırda amatör balıkçılığı düzenleyen, yeni yayınlanan tebliğde maalesef balon balığı ibaresi geçmiyor. Balon balıklarının amatör balıkçılıkla avlanmasının da net bir şekilde yasaklanması gerekmektedir. Balon balıkları zehirlidir, tüketilmemelidir ve tükettirilmemelidir"